Dijitalleşme, Sanayideki Değişimi Tetikliyor: Neden Şimdi?

Fahri Sengul

21 Haz 20244 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 21 Eyl 2024

Etmenler:

Teknolojiler son yıllarda giderek daha fazla demokratikleşmiş, geçmişte hiç olmadığı kadar kolay ulaşılabilir ve uygulanabilir duruma gelmiştir. Dijital dönüşümün alt yapısını oluşturan sensörler, işlemciler ve benzeri bileşenler yıllar içerisinde giderek küçülmüş ve ucuzlamıştır. Sensör maliyetleri beş yıl öncesine göre yaklaşık yarı yarıya düşerken bulut altyapısı maliyetleri beş yıl öncesinin 20’de birine, bilgisayar işlemcisi maliyetleri ise 50’de birine inmiştir.

Bunun yanı sıra, gelişen internet ve sensör teknolojileri sayesinde daha önce hiç olmadığı kadar fazla veri üretilmeye başlanmıştır. Günümüzde sahip olduğumuz verilerin %90’ı sadece son iki yılda üretilmiştir. Bu verileri depolamanın maliyeti giderek düşerken, veri analizi için kullanılan işlemci gücü de giderek artmaktadır. Teknolojilerin son yıllarda giderek daha fazla demokratikleşmesi sayesinde sanayide dijital dönüşüm teknolojileri, şirketler tarafından yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Sanayide dijital dönüşümü mümkün kılan 11 dijital teknolojinin entegre biçimde çalışması geleceğin fabrikalarının ve değer zincirinin de temelini oluşturmaktadır.

Sanayide Dijital Dönüşüm Teknolojileri

Neticede erişilebilir hale gelen dijital teknolojileri farklı uygulama alanlarında kullanan şirketler hem imalat süreçlerinde iyileşme sağlamakta hem de yeni iş modelleri geliştirebilmektedir. Şirketler tesis yapısı ve üretim süreçlerinde gerçekleştirdikleri iyileştirmeler sayesinde üretkenliği artırabilmektedir.

Değer zincirinin her aşamasında yer alan gelişmiş sensörler sayesinde her saniye terabaytlarca veri toplanabilmektedir. Veri analizlerini girdi olarak kullanan yapay zeka sistemleri kendi kendine karar verebilen akıllı sistemlerin kurulmasına olanak sağlamaktadır. Günümüzde yaygın olarak kullanılan gömülü sistemlerin aksine, bağımsız sistemlerin birbiriyle sürekli olarak etkileştiği bir ağ olarak tanımlanan siberfiziksel sistemler sanayide dijital dönüşümün temelinde yer almaktadır. Sürekli devam eden teknolojik gelişmeler sayesinde siber-fiziksel sistemlerin kullanım alanları da genişleyecek ve çeşitlenecektir. Siber-fiziksel sistemlerin sanayideki en önemli yansıması ise “akıllı fabrika” uygulamalarıdır. Akıllı fabrikalar, bünyesinde bulunan siber-fiziksel sistemler sayesinde gerçek zamanlı hareket ederek adaptif ve öngörülü kararlar verebilmektedir. Akıllı fabrika uygulamalarının ilk örnekleri havacılık, otomotiv, kimya, enerji ve ulaşım gibi sanayi kollarında görülmektedir.

Türkiye’nin Mevcut Durumu ve Yetkinlikleri

Katma değeri yüksek üretimi mümkün kılacak teknolojik dönüşümü sağlamak için hem dijital teknolojileri üretim ekosistemine ve tüm değer zincirine entegre etmek hem de bu teknolojileri Türkiye’de üretmek büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, Türkiye’deki teknoloji üreticisi ve teknoloji kullanıcısı şirketlerin yetkinlik seviyesinin ölçülmesi, bu şirketlerin eksikliklerinin saptanması ve odaklanılması gereken noktaların belirlenmesi mevcut durumun analizi bağlamında büyük önem taşımaktadır. Bu amaca hizmet etmek üzere, teknoloji kullanıcısı ve tedarikçisi şirketlerle bu rapor çerçevesinde kapsamlı bir araştırma gerçekleştirilmiştir.

Türkiye’de sanayide dijital dönüşüm yetkinliğini ölçmek amacıyla iki temel unsur:

• Dijital dönüşüme ihtiyaç duyan teknoloji kullanıcısı sanayi şirketlerinin mevcut durumu.

• Dönüşümü mümkün kılacak teknoloji tedarikçisi ekosisteminin mevcut durumu.

Dijital dönüşüme ihtiyaç duyan sanayi şirketlerini analiz ederken beş ana nokta:

• Şirketlerin farkındalık seviyesi

• Şirketlerin fayda beklentileri

• Dönüşümün ön koşulları;

Sanayide dijital dönüşüm altyapısı

Üretimde mükemmellik prensipleri

Teknoloji kullanma seviyeleri

• Değer yaratmaya yönelik uygulama alanlarını hayata geçirme oranları

• Sanayide dijital dönüşüm yolculuğunda karşılaşılan engeller

Teknoloji tedarikçisi şirketlerin mevcut durumunu analiz etmek için ise özellikle iki ana unsur:

• Teknoloji tedarikçisi ekosistemi;

Yerli teknoloji tedarikçisi derinliği

Yerli teknoloji tedarikçisi şirketlerin ihracat oranları

• Teknoloji sağlayıcıları ve çözüm üreticilerinin karşılaştıkları engeller

Teknoloji tedarikçisi şirketlerin mevcut durumunu analiz etmek için ise özellikle iki ana unsur:

• Teknoloji tedarikçisi ekosistemi;

Yerli teknoloji tedarikçisi derinliği

Yerli teknoloji tedarikçisi şirketlerin ihracat oranları

• Teknoloji sağlayıcıları ve çözüm üreticilerinin karşılaştıkları engeller

Dijital Teknoloji Matrisi

Yetkinlik Ölçümünde Odaklanılan Ana Noktalar

Sanayide Dijital Dönüşüm 23 Değerlendirme Başlığı

Operasyonel İyileştirme

Şirketler, Operasyonel İyileştirme başlığının altında bulunan uygulama alanları sayesinde üretim süreçlerinde esneklik, üretkenlik, kalite ve hız gibi alanlarda iyileştirmeler yapabilmektedir. Operasyonel alanlarda yapılan iyileştirmeler üretim süreçlerini daha verimli ve etkili hale getirerek maliyetleri düşürmekte ve müşterilere daha hızlı cevap verilebilmesini sağlamaktadır.

Performans Yönetimi

Şirketlerin yapılması gereken iyileştirmeleri saptayabilmesi için baştan sona bütün üretim aşamalarının performans ölçümünün yapılması kritik öneme sahiptir. Performans ölçümleri yalnız üretim ekipmanları değil çalışanlar için de yapılmalıdır. Entegre ve bağlantılı olarak çalışan üretim sistemlerinin sürekli ve gerçek zamanlı olarak performanslarının takip edilmesi gelişim alanlarının saptanmasını sağlayarak sürekli gelişimi kolaylaştırmaktadır. Çalışan Katılımı Dönüşümün gerçekleştirilebilmesi için yapılması gerekenlerin başında mevcut insan kaynağının dönüştürülmesi gelmektedir. Dijital teknolojiler, üretim süreçlerinin iyileştirilmesi ve eş zamanlı takip edilmesinin yanı sıra çalışanların bu süreçlere daha verimli biçimde katılmasını da sağlamaktadır. Çalışan Katılımı başlığının altında bulunan uygulama alanları makine-insan operasyonlarını daha verimli hale getirmektedir. Öte yandan, sanal eğitim uygulamaları sayesinde çalışanların işe uyum süreleri de kısaltılabilmektedir.

Temel Bileşenler

Şirketlerin dijital dönüşümü gerçekleştirebilmesi için öncelikle doğru stratejinin belirlenmesi ve bu doğrultuda yol haritasının çıkartılması gerekmektedir. Dönüşümü gerçekleştirebilmek ve uygulama alanlarını yaygınlaştırmak için gerekli yönetişim prensiplerinin oluşturulması kritik önem taşımaktadır. Araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de sanayi şirketleri dijital teknoloji uygulamaları açısından henüz pilot proje seviyesindedir. Araştırmaya katılanların yarısından fazlası (%61) şirketlerinin sanayide dijital dönüşüme hazır olduğunu belirtse de şirketlerin dijital dönüşüm yetkinlik seviyelerinin henüz düşük olduğu görülmektedir. Araştırma sonucunda Türkiye’de sanayi şirketlerinin dijital teknoloji uygulamaları açısından henüz pilot proje seviyesinde oldukları görülmektedir (Grafik 13).